قراردادهای تجاری بین المللی شامل سه جانبۀ اصلی فنی، بازرگانی و حقوقی هستند که هر یک نیاز به بررسی و توجه ویژه‌ای دارند. به همین دلیل، در این راستا، لازم است که قرارداد نویسان با مفاهیم کلیدی، همچون شناسایی طرفین، نوع کالاها یا خدمات، مدت قرارداد و مبلغ آن آشنا شوند.
داشتن اطلاعات کافی در این زمینه نه تنها از بروز اختلافات و تداخل‌های قانونی جلوگیری می‌کند، بلکه بستری مؤثر برای همکاری‌ها و معاملات آینده فراهم می‌آورد. در ادامه نکاتی کلیدی در مورد نگارش قراردادهای بین المللی و مواد مرتبط با آن‌ها ارائه می‌گردد.
1. اطلاعات طرفین قرارداد
هر قرارداد شامل حداقل دو طرف است و شناسایی دقیق این طرفین یکی از الزامات اساسی حقوقی به شمار می‌رود. برای این منظور، موارد زیر باید در قراردادهای بین المللی گنجانده شود:
1. نام و نشانی و مشخصات حقوقی طرف ایرانی، این اطلاعات باید به طور کامل و دقیق درج شود تا از هرگونه ابهام جلوگیری شود.
2. مشخصات کامل و نام نماینده طرف ایرانی شامل شماره، تاریخ و نام صادرکننده اعتبارنامه، که مجاز به امضای قرارداد است.
3. نام و مشخصات دقیق طرف خارجی بر اساس مدارک قانونی معتبر، مدارک باید به تایید مراجع ذی‌صلاح در کشور متبوع وی رسیده و توسط کنسولگری یا سفارت ایران گواهی شده باشد.
4. اطلاعات نماینده و صاحب امضاء موسسه طرف خارجی، همراه با اعتبارنامه و مشخصات مربوط به نماینده.
2. نوع و موضوع قرارداد
تعیین نوع و موضوع قرارداد یکی از جنبه‌های کلیدی در تنظیم یک قرارداد بین المللی است. این بخش به طور دقیق وضعیت و کیفیت کالا یا خدماتی که باید تحت قرارداد ارائه شود، را مشخص می‌کند. چند نکته در این زمینه:
• تعیین دقیق موضوع: نوشتن موضوع قرارداد باید به طور کامل و مشخص باشد. این اطلاعات باید به صورتی روشن بیان شود که طرفین قرارداد به راحتی شرایط و انتظار خود را متوجه شوند. مثلاً در مورد خدمات باید نوع خدمات و محل ارائه آن به دقت بیان شود؛ مثلاً «ارائه خدمات مشاوره در زمینه فناوری اطلاعات در دفتر مرکزی طرف ایرانی».
• مشخصات فنی: در قراردادهای تجاری، مشخصات فنی کالاها یا خدمات نیز باید به وضوح قید شود. اطلاعاتی نظیر جنس، ابعاد، استانداردها و الزامات فنی تماماً باید در این بخش لحاظ شود. این موضوع به طرفین این امکان را می‌دهد که اگر در آینده اختلافی پیش آمد، بر اساس مستندات قرارداد به راحتی به حل موضوع بپردازند.
• انعطاف‌پذیری در نوع خدمات: در برخی قراردادها ممکن است نوع و کیفیت خدمات مورد نظر، از نظر طرفین متفاوت باشد. به همین دلیل، در مواردی ممکن است لازم باشد که بندهایی برای تغییرات احتمالی در کیفیت یا نوع خدمات ایجاد شود تا اشکالات به راحتی حل شوند.
در نتیجه از مهم‌ترین نکات در تنظیم قرارداد، تعیین موضوع و نوع قرارداد به صورت دقیق است. این پلن بایستی شامل موارد زیر باشد:
1. نوع و مقدار کالا یا خدمات مورد نظر به طور مشخص.
2. در صورت ارائه خدمات، لازم است که نوع و تارنما یا مکان ارائه خدمات را به وضوح قید کنید.
3. مشخصات کمی و کیفی کالا یا خدمات پس از خود قرارداد نیز باید شرح داده شود تا هیچگونه ابهام یا سوء تفاهمی پیش نیاید.
3. مدت زمان قرارداد
مدت زمان قرارداد نه تنها مهلت انجام پروژه را تعیین می‌کند، بلکه تأثیر زیادی بر عملکرد اقتصادی و حقوقی قرارداد نیز دارد. در این بخش، باید نکات زیر را در نظر گرفت:
• تاریخ شروع و پایان: در قراردادی که تیترهای آن مشخص است، تعیین تاریخ شروع و پایان پروژه به ویژه در پروژه‌های بلند مدت بسیار حائز اهمیت است. این تاریخ‌ها باید به وضوح و بدون هیچگونه ابهامی در متن قرارداد قید شوند، تا هیچ یک از طرفین نتوانند به نوعی از انجام تعهدات خود شانه خالی کنند.
• جدول زمان‌بندی: برای شفاف سازی اقدامات لازم و مراحل اجرایی باید یک جدول زمان‌بندی دقیق و منطقی به قرارداد ضمیمه شود. این جدول باید شامل مهلت‌های کلیدی و مراحل تکمیل کار باشد که هر کدام از طرفین بدانند چه انتظاراتی باید در چه زمان‌هایی برآورده شود.
• پیش‌بینی تغییرات: با توجه به اینکه اوضاع کسب‌وکار و بازار ممکن است تغییر کند، ضروری است که به طور نامعین در قرارداد پیش بینی‌هایی درباره تغییرات احتمالی مدت قرارداد انجام شود. برای مثال، ممکن است به دلایلی از جمله تأخیرهای غیر منتظره، نیاز به تمدید یا تغییر در مدت قرارداد پیش آید که در این بخش باید به درستی پی‌ریزی شود.
در نتیجه تعیین مدت زمان قرارداد و درج تاریخ شروع و پایان آن یکی از جوانب اصلی قرارداد است. این موارد باید شامل شود:
1. تاریخ‌های دقیق شروع و پایان قرارداد.
2. جدول زمان‌بندی مراحل اجرایی کار، که باید به پیوست قرارداد اضافه شود.
3. در نظر گرفتن شرایط تغییرات احتمالی در مدت قرارداد و پیش‌بینی آن‌ها به خصوص بسته به نوع قرارداد.
4. مبلغ قرارداد
مبلغ قرارداد یکی از مولفه‌های اصلی و کلیدی در قراردادهای بین المللی است. این بخش باید به صورتی شفاف و دقیق تدوین گردد تا هیچ نوع اختلافی در این زمینه پیش نیاید.
• ذکر مبلغ به وضوح: کل مبلغ قرارداد باید به تفکیک ارزی یا ریالی مشخص شود و هم به عدد و هم به حروف قید گردد. این کار به جلوگیری از هرگونه ابهام و سوء تفاهم کمک می‌کند و شفافیت بیشتری به قرارداد می‌بخشد.
• جزئیات هزینه‌ها: مبالغ مختلفی که شامل هزینه کالا، هزینه حمل و هزینه خدمات می‌شود، باید به طوری جداگانه و مطابق با مقررات ارزی کشور ذکر شود. این تفکیک نُکته‌ای است که می‌تواند به طرفین کمک کند تا در هر زمان به راحتی وضعیت مالی قرارداد را پیگیری کنند.
• مبنای قیمت‌گذاری: در قرارداد باید مبنای قیمت گذاری کالا و همچنین قیمت واحد کالا (به صورت خالص یا ناخالص) به روشنی معین شود. این اطلاعات به طرفین کمک می‌کند که بر اساس یک کلمه و معیار مشخص عمل کنند و بدانند که چه زمانی باید هزینه‌ای پرداخت کنند و بر چه اساسی.
در نتیجه مقدار پولی که در قرارداد قید می‌شود باید به طور دقیق و شفاف مشخص شود. این مبالغ به صورت زیر باید درج گردد:
1. کل مبلغ قرارداد باید به حروف و عدد و به تفکیک ارزی یا ریالی قید شود.
2. جزئیات اجزای مبلغ مانند قیمت کالا، هزینه حمل و خدمات باید با توجه به مقررات ارزی کشور درج گردد.
3. مبنای قیمت گذاری کالا (نظیر FOB یا CFR) و قیمت واحد کالا نیز باید به وضوح مشخص شود.
نتیجه‌گیری
تنظیم یک قرارداد بین المللی نیاز به دقت، شفافیت و در نظر گرفتن تمامی جوانب حقوقی، فنی و اقتصادی دارد. شناخت کامل طرفین قرارداد، نوع کالا یا خدمات، مدت زمان، و مبلغ قرارداد از مهم‌ترین اسناد و مدارک است که می‌تواند به جلوگیری از سوء تفاهم‌ها و اختلافات در آینده کمک کند. قرارداد نویسان باید با دقت در جزئیات و پیش‌بینی شرایط مختلف، بستری مطمئن برای انجام همکاری‌های بین المللی فراهم آورند.
